Evalueer of vorm nieuw beleid met de kennis van heel Nederland

Laat beleid een zachte landing maken door vooraf evalueren en omgekeerde beleidsvorming

Beleid maken dat de gewenste effecten heeft is nog niet zo gemakkelijk. Ongewenste effecten liggen op de loer. En over ongeziene bijeffecten vallen zelfs colleges en kabinetten. Met samen evalueren kunnen die effecten vroegtijdig in beeld worden gebracht tijden de uitvoering. Ze voorkomen voor er sprake is van uitvoering is natuurlijk nog beter. Vooraf evalueren en omgekeerde beleidsvorming maken dat mogelijk.

Beleid komt normaliter via vijf stappen tot stand: beleidsvorming, beleidsformulering, beleidsoverdracht, beleidsuitvoering en beleidsevaluatie. Veel organisaties – overheden, maar ook bedrijven – maken de laatste jaren grote stappen om met name de fasen beleidsvorming en beleidsformulering niet puur van achter het bureau te doen. Door bijvoorbeeld de inzet van internetconsultaties, modellen en simulaties proberen ze meer zicht te krijgen op de uitwerking in de praktijk. Ook een activiteit als een uitvoeringstoets is in opmars. Al deze activiteiten zijn gericht op het voorkomen van problemen in de uitvoering.

Desondanks kunnen we constateren dat het betrekken van burgers en werkvloer bij de vorming van beleid nog in de kinderschoenen staat. Een internetconsultatie heeft bijvoorbeeld zelden een groot bereik in de samenleving, bij toeleveranciers, ketentenpartners en uitvoerenden. En dat terwijl de kennis over hoe zaken nu gaan, hoe zaken nu uitwerken en wat er goed of fout kan gaan als beleid wordt ingevoerd juist in de samenleving en bij belanghebbenden en op de werkvloer aanwezig is.

De kennis van het verleden, over het heden en voor de toekomst zit in de maatschappij

De stad of het dorp weten samen altijd meer dan het gemeentehuis

Het land kan meer voorzien en doordenken dan alle ministeries en modellen bij elkaar

Participatieve beleidsvorming zorg voor een zachte landing

Een consequentie van de kennisrijkheid van onze samenleving is dat inwoners en bedrijven samen meer weten, meer doorzien en meer kunnen voorzien dan overheden. Dat is niet alleen zo vanwege de aantallen, maar zeker ook omdat de meeste ervaring, de meeste lokale kennis en het meeste inschattingsvermogen nu eenmaal in die samenleving zit.

Ook is het een bekend gegeven dat de wetgever, en dus ook beleid, achter de werkelijkheid aanloopt. De maatschappij als geheel vormt al nieuwe praktijken voor de wetgever deze kan “inregelen”. Kennis over die nieuwe praktijken zit uiteraard ook grotendeels puur in de samenleving.

Die vormen van kennis – waaronder ervaringskennis, doorzie-kennis, voorkennis, lokale/contextuele kennis, inschattingskennis en praktijkkennis – aanboren en aanwenden voor beleid is slim. 4vitae biedt twee oplossingen voor participatieve beleidsvorming waardoor nieuw beleid een zachte landing maakt en u niet of minder voor verrassingen komt te staan.



Vooraf evalueren

Via nieuwsbrieven, pers, sociale media en overheidskanalen wordt het concept beleid grootschalig verspreidt naar inwoners, bedrijven en ambtenaren. Mensen wordt gevraagd om in een vertelkamer te vertellen of te laten zien welke uitwerking dit beleid zou hebben of kunnen hebben in hun leven of werk.

Zij geven daarbij ook aan op welke tekstpassage of zin zij aanhaken. Door het beantwoorden van vragen over de impact waarover zij schrijven ontstaat een krachtige database met warme data en patronen die het mogelijk maakt om de uitwerking van het beleid vooraf door de ogen van inwoners, ondernemers en ambtenaren te evalueren.

Uiteraard bevat de vertelkamer ook een module voor het doen van suggesties om de (ongewenste) (bij)effecten te voorkomen of juist versterken. Na één of meerdere iteraties zijn veel scherpe randjes en ongeziene mogelijke bijeffecten in beeld gekomen en is beleid in feite al geëvalueerd voordat deze in werking is getreden.



Omgekeerde beleidsvorming

Het oogmerk van nieuw beleid is vaak gelegen in ontwikkelingen in de samenleving of het bedrijfsleven. De kans dat beleidsmakers daarbij kunnen bouwen op compleet zicht op de praktijken die zij beogen te reguleren of beïnvloeden is klein.

Door breed en diep de samenleving te betrekken bij het zichtbaar maken van die nieuwe praktijken komen de effecten van die nieuwe praktijken in beeld. Het is daarbij zaak om vooral ook de unusual suspects (lees: zoveel mogelijk belanghebbende perspectieven) te bereiken.

Met het zicht die de narratieven en warme data uit de vertelkamer bieden op de nieuwe praktijken en hun (mogelijke) impact op belanghebbende kan beleid worden vormgegeven dat gebaseerd is op impact op de samenleving: omgekeerde beleidsvorming. Hetzelfde kan overigens ook met wetten.

Participatieve beleidsvorming is gebaseerd op het feit dat de samenleving complex en divers is

Dat wil zeggen dat de het onmogelijk is om alle praktijkkennis, effecten, onzekerheden en risico’s mee te nemen in het klassieke beleidsvormingsproces

Omgekeerde beleidsvorming en vooraf evalueren brengen deze breder en eerder in beeld – en worden beter ondervangen – vóór beleid in werking treedt

Hoe werkt participatieve beleidsvorming?

Het vooraf evalueren van beleid en omgekeerde beleidsvorming vergt bijna altijd maatwerk omdat het gaat om nieuw beleid en nieuwe praktijken waarvoor een specifiek VIBE proces met passende vertelkamer en betekenisgevingsproces moet worden ontwikkeld.

Ook het vinden en betrekken van de juiste kanalen om samenleving en bedrijfsleven te bereiken vergt vaak de nodige inspanning. In het algemeen is een cyclische werkwijze waarin het bereiken van de vertellers, het opbouwen van (in)zicht en het ontwikkelen of aanpassen van beleid hand in hand gaan.

Idealiter worden ook de uiteindelijke beslissers en uitvoerders betrokken in iedere cyclus. Bijvoorbeeld door de ontwikkelingen en aanpassingen aan het voorgenomen of te ontwikkelen beleid te delen en hun opmerkingen mee te nemen in het vervolg van de consultatie.

Op die manier krijgen de beslissers meer gevoel voor de impact van hun besluit. En de toekomstige uitvoerders kunnen alvast aan de slag om de uitvoering voor te bereiden.

De oplossingen voor omgekeerde beleidsvorming en beleidsevaluatie vooraf maken een nieuwe volgorde van stappen in het beleidsvormingsproces mogelijk

Eerst komt de praktijk, dan evaluatie en beleidsvorming en meteen aansluitend aan de beslissing volgt uitvoering

De stap beleidsoverdracht vervalt omdat issues in de uitvoering worden voorkomen voordat ze ontstaan