VIBE voor StoryListening

VIBE is een gestructureerde aanpak waardoor narratieve data beschikbaar komt voor onderzoek, evaluatie, leren, besturing en verantwoording. Als dat gelukt is kan er met die narratieven worden gewerkt om nieuwe narratieven te laten ontstaan die aan het werk kunnen worden gezet.

Klinkt dat mysterieus? Lees dan verder …

Er is meer nodig dan doelen, communicatie, processen en uitkomsten

In onze westerse maatschappij zijn we gewend om te werken met processen en methoden. Processen om een uitkomst (outcome) te realiseren, methoden om een purpose (doel) te bereiken. Ook communicatie (en onderwijs) zijn bijna altijd gericht op het overdragen van informatie, een boodschap of kennis. De voorbeelden zijn nooit ver weg: maatregelen om doelen te bereiken, planningscycli om budget voor het komend jaar vast te stellen, werkwijzen om kwaliteit te borgen, enzovoort.

VIBE is fundamenteel anders. VIBE gaat niet uit van uw gewenste uitkomsten, doelen, boodschappen, budgetten of kwaliteitscriteria. VIBE is juist gericht op:

• Zichtbaar maken van wat u niet wil, maar wel zou moeten weten.
• Ontdekken wat u niet weet dat bestaat of gebeurt.
• Leren van wat anderen willen dat u leert.
• Aanpassingen doen die u niet voor ogen had, maar wel verstandig zijn.

StoryListening – een vitale functie voor organisaties

VIBE ondersteunt StoryListening:

• Allereerst door het op gang brengen en houden van een stroom individuele vertellingen. Fysiek of digitaal. Sommigen noemen dat Grootschalig Luisteren. Wij noemen het StoryListening.
• Dan door signalen, patronen en trends zichtbaar te maken die ontstaan als groepen mensen betekenis geven aan hun eigen narratief.
• Vervolgens door het ontdekken van boodschappen en veranderingen in alle narratieven samen door groepen mensen in uw eigen organisatie.
• Tenslotte door de inzichten te vertalen naar de praktijk via passende acties die recht doen aan wat de vertellingen wilden zeggen.

Pas dan is de tijd gekomen voor StoryTelling. Om op de zeepkist een verhaal te vertellen en daarmee die complexe realiteit vol onzekerheden te beïnvloeden, mensen te inspireren en de ruimte gegeven om hun hart en onderbuik te volgen en te doen wat goed doet voor henzelf, de organisatie, de samenleving én de wereld. En dan weer rap terug naar StoryListening om de veranderende VIBE te blijven horen en verstaan. Dat is immers vitaal om als organisatie succesvol te blijven bestaan.

Vier fasen

De letters VIBE staan voor de vier fasen die mensen, groepen en organisaties telkens doorlopen als ze iets horen of zien wat anderen in woord of beeld vertellen of doen:

Vier tussenstappen

Om van Vertellen tot Evolueren te komen zijn er vier overgangen:

• Opmerken – Er moeten zaken worden opgemerkt in de vertelde/gedeelde narratieven: signalen, trends, patronen. Daarvoor zijn twee manieren: StoryMethods en Patroon-detectie.
• Betekenisgeven – Omdat met narratieven niet bewezen kan worden is het nodig dat de klant-organisatie zelf beslist welke betekenis zij wil geven aan inzichten die zij heeft opgedaan door te werken met de signalen, trends, patronen en warme, koude en narratieve data. Het SenseCanvas is daarvoor een goed hulpmiddel.
• Praktiseren – Werken met het SenseCanvas leidt tot acht soorten acties: maatregelen, onderzoeken, organisatie-aanpassingen, praktijkexperimenten, autonomie-vergroting, exploratie, normstelling en storytelling. Pas als deze in praktijk worden gebracht krijgen ze echt betekenis.
• Reflecteren – Mensen vertellen pas als ze reflecteren op hun werk, een situatie, een gebeurtenis, hun passies, enzovoort. Het stellen van reflectieve vragen – ook wel uitlokkingsvragen genoemd – is een belangrijk instrument om het delen van narratieven op gang te brengen. De beste manier om vertellen op gang te houden is overigens te laten merken dat mensen gehoord zijn. Dat er iets goeds is gedaan met de inzichten die zijn opgedaan.

VIBE details per fase

In de vertellen fase worden eerst narratieven gedeeld of verzameld. Bijvoorbeeld via verteltafels, observatie, interviews, vertelsafari’s, blogs, documenten of via een vertelpunt.

Ook worden de gedeelde narratieven onderzocht. Liefst door de vertellers of schrijvers.

• Hetzij door hen te vragen om hier thema’s, locaties, rollen, gevoelens of andere kennisitems aan te wijzen.
• Of door in het vertelpunt vragen te stellen over de ervaring. Deze vragen zijn afgestemd op het evalueren van de opgave én op de betekenissen in de narratieve ecologie.

Op deze manier worden vertellers als het ware onderzoekers van hun eigen ervaringen in hun eigen context.

In de Inzicht fase wordt inzicht opgebouwd door het onderzoeken van signalen en trends in de patronen in duidingsdata die door de backoffice zijn gevonden. Hierdoor wordt zichtbaar wat het systeem doet. Dat heet de bedoeling. Ook wordt gekeken of er aanwijzingen zijn hoe de bedoeling zich ontwikkelt of zou kunnen ontwikkelen. Signalen of trends die duiden op mogelijke veranderingen of gebeurtenissen in de toekomst worden een Leading Change Signal (LCS) genoemd. Bijvoorbeeld toenemende onrust in een team of een aantal lichtpuntjes die zichtbaar worden na een crisisperiode.

In de beïnvloeden fase wordt er gekeken of er verschillen zijn tussen bedoeling en opgave. Dit kunnen negatieve (bedreigingen) én positieve (kansen) verschillen zijn. De hiervoor genoemde LCS-en spelen hierbij een belangrijke rol.

Op basis hiervan worden door de groep beslissingen genomen hoe men deze bedreigingen kan pareren en hoe met kansen kan verzilveren. Aangezien de organisatie complex is (dat wil zeggen dat direct sturen niet mogelijk is) wordt er veel tijd besteed aan de vraag wel maatregelen, organisatie-aanpassingen, experimenten, deregulering en of acties patronen kunnen versterken, verzwakken, verschuiven, doorbreken, enz. Het SenseCanvas is daarvoor een nuttig hulpmiddel.

De beïnvloeden fase is dus gericht op het het ontwikkelen van interventies die patronen zouden kunnen beïnvloeden, doorbreken of doen ontstaan.

In de Evaolueren fase wordt de aanpassingen ingepast in de organisatie of omgeving. Dit is meer een transformatieproces dan een implementatieproces. Bestuurders (van werkvloer tot directie) worden hierbij actief gecoacht.

Ontstaan

VIBE is gebaseerd op de wetenschappelijke PNI methode:

• Participatory – Participatief, dat wil zeggen dat er geen scheiding is tussen de onderzoeker en het onderzochte. Mensen (klanten, inwoners, patiënten, medewerkers, enzovoort) zijn medeonderzoeker. De rol van de onderzoeker verschuift naar “hoe kan ik andere helpen meer deel te nemen in onderzoek”. De klassieke onderzoeker (maar ook manager, bestuurder enzovoort) wordt meer een facilitator van onderzoek door anderen.
• Narrative – Narratief, dat wil zeggen in dat de data waarmee gewerkt wordt verhalend van aard is: wat mensen zeggen, schrijven, tekenen, fotograferen, zingen, enzovoort.
• Inquiry – Onderzoekend, dat wil zeggen dat er gewerkt wordt met narratieven. Met de nadruk op met. Het is de kunst open te staan voor wat mensen willen zeggen met hun narratieven. Narratieven vormen geen bewijs. Ze zijn wel een rijke bron van aanwijzingen.

Referentie [1] is het standaardwerk van onze partner Cynthia Kurtz over PNI. Standaardwerken zijn taai om te lezen. Wilt u snel overzicht van VIBE en PNI? Neem dan contact op voor een training of lezing.

Referenties

In 2014 schreef Cynthia Kurtz hét standaardwerk over PNI. VIBE (en eerder cPNI, met c voor continuous) zijn doorontwikkelingen daarvan.

1. Kurtz, C. 2014. Working with Stories in Your Community or Organization: Participatory Narrative Inquiry. Third Edition. New York: Kurtz-Fernhout Publishing.

Ontdek ons andere gereedschap