Zicht op straffen, beschermen en herstellen

Ondersteuning voor gemeenten bij terugkeer in samenleving en humanisering stafrecht

Er zijn twee grote veranderingen aan de gang in het strafrecht. Door de wet straffen en beschermen van kracht keren gevangenen vaker en eerder terug in de samenleving. Aan gemeenten de taak om deze terugkeer te begeleiden. Ook is er een trend richting Herstelrecht. Ook daar zijn gemeenten het middelpunt van de actie. Wij ontwikkelen een verhalenbank en bijbehorende diensten die professionals meer grip geven op beide trends.

Meer weten?Sluit aan!

Over de foto: Kintsugi (金継ぎ: ‘gouden verbinding’), ook wel Kintsukuroi (金繕い: ‘gouden reparatie’) genoemd, is de Japanse kunst van het repareren van gebroken keramiek met goud- of zilverkleurige lak. In de Japanse schoonheidsleer dragen de sporen van breuk en herstel bij aan de schoonheid van een voorwerp.

De uitdaging

Er is veel theorie over criminaliteit en terugkeer in de veranderende maatschappij. Maar het ontbreekt daarbij aan echt zicht op perspectieven en betekenissen van direct betrokkenen en professionals op de werkvloer.

Ondertussen is de Wet Straffen en Beschermen van start gegaan én loopt de grote discussie over humanisering van het strafrecht door verdere invoering van Herstelrecht. Diverse Nederlandse gemeenten (overwegen) in die trend om een start te gaan maken om ‘restorative city’ te worden.

Om gemeenten hierbij te helpen is in de Gemeente Eindhoven een project gestart. 4vitae ontwikkelt samen met Restorative Justice Nederland een verhalenbank en een werkwijze om de terugkeer én de transitie van straffen naar herstelrecht te ondersteunen.

Aanpak

De perspectieven van de meest betrokkenen – slachtoffers, daders, zijn/haar sociale netwerken, hulpverleners, inrichtingswerkers, reclasseerders, enzovoort – ontbreken grotendeels in de huidige werkwijzen. Er is geen structureel zich op de hele levensloop over hoe en waarom mensen tot criminaliteit komen, hoe ze hun straf ervaren, welke impact dat heeft en ook niet op of en hoe het ze lukt (of niet) om daarna hun leven weer op te bouwen in de maatschappij. En wat daarvoor nodig is/gemist wordt.

Daarom ontwikkelden 4vitae en RJN een online vertelkamer waarin alle betrokkenen ervaringen kunnen delen en zelf de betekenis daarvan onderzoeken. Deze vertelkamer kan breed worden verspreid, bijvoorbeeld via de Bonjo krant, Stichting S.A.N.G voor naasten en Exodus. De vertelkamer en achterliggende systemen kunnen ook worden gebruikt om de ervaringen, perspectieven, observaties van één (ex-)dader, zijn/haar sociaal netwerk en professionele hulpverleners continu in beeld te krijgen en te houden tijdens de straf, terugkeer of uitvoering van herstelrecht.

De vertelkamer is momenteel in een testfase en zal in de loop van mei 2024 beschikbaar komen. In het najaar zullen de gedeelde verhalen en betekenispatronen uit dit zelf-onderzoek worden geëvalueerd door een groep professionals en naasten. Daarna zal het instrument breder beschikbaar komen voor de sector.

Zelf-onderzoek!

Vertellen, aangeven van emoties en beantwoorden van inschattingsvragen over de effecten op betrokkenen helpt mensen om om de betekenis bij het verhaal te voegen. Dit heet zelf-onderzoek en is een effectieve en schaalbare manier om waardevolle data over de betekenis van gebeurtenissen en ervaringen beschikbaar te krijgen.

Ook vragen we de vertellers toestemming voor wat er wel en niet gedaan mag worden met het verhaal en de antwoorden. Aangezien het vertellen anoniem kan (maar niet hoeft) is de verwachting dat velen (ook ouders en sociaal netwerk) ervoor zullen kiezen om deze publiek beschikbaar te stellen.

Ik heb zelf ook vast gezeten, al is dat al wel een tijd geleden. Had ik toen maar zo’n vertelkamer gehad.

Dit is namelijk dé manier om als gestrafte jouw verhaal te vertellen door er over te schrijven.

Over hoe je in aanraking kwam met politie en justitie. Of over hoe je (gevangenis)straf ervaart. En ook over je terugkeer in de maatschappij.

Toon Walravens

Ex-crimineel en rolmodel, Beleidsadviseur/Coach bij KL-IK

Zicht op herstellen, straffen, terugkeren en beschermen

Door iedereen in de hele keten zelf hun ervaringen te laten delen en onderzoeken ontstaat een verhalenbank en datapatronen waarmee alle betrokkenen hun voordeel kunnen doen. Deze geeft namelijk zicht op de effecten van Hersteleicht en straffen. En ook het proces van terugkeren in de maatschappij en het beschermen van de samenleving en de slachtoffers.

Hierdoor worden veel nieuwe toepassingen mogelijk. Bijvoorbeeld:

Ex-gedetineerden en hun sociale netwerk kunnen elkaar verhalen lezen en inspiratie uit halen om betere keuzes te maken.
Bureau Halt kan de verhalen gebruiken als leermiddel voor jonge criminelen.
Gemeenten en politie krijgt zicht op hoe criminaliteit ontstaat en wat zij in preventieve zin kunnen doen. Bijvoorbeeld wat voor begeleiding na detentie nodig is.
Reclassering krijgt beter zicht op hoe mensen terugkeren in de maatschappij of weer terugvallen.
Het rechtssysteem krijgt op termijn inzicht in de impact van gevangenisstraffen vergeleken het de herstelrecht aanpak.

Updates

[25 januari 2024] – Toekenning van de subsidie aanvraag . Start van het traject.
[7 februari 2024] – Eerste opzet vertel en duidingsproces gereed voor review.
[15 maart 2024] – Start ontwikkeling vertelkamer en ontwikkeling “hoor” strategie.
[2 april 2024] – Het eerste concept van de online vertelkamer is klaar om te testen.
[12 april 2024] – Toon Walravens wil het gezicht van de vertelkamer zijn.
[16 april 2024] – Eerste vertelbijeenkomst bij RJN in Amsterdam. Twee ervaringsdeskundigen en een ouder vertellen hun levensloop en delen en duiden deze in de vertelkamer. Hierbij komen zoveel nieuwe inzichten aan het licht dat we twee dingen zeker weten:
1. die is nog niet klaar :-).
2. de werkelijkheid is altijd diverser dan iemand kan weten.

Quotes

Ik stal omdat de koelkast thuis leeg was. Je wil je ouders toch helpen nietwaar. Toen die brief kwam dat ik op de lijst met grootste criminelen stond besloot ik serieus de criminaliteit in te gaan. Het was nu toch officieel.

Hongerige jongere

Ik ben onterecht veroordeeld en heb jaren vastgezeten. Ik ging kapot, mijn leven ging down the drain, maar ervoer daar wel echte kameraadschap. Na mijn vrijlating bleek de samenleving de echte gevangenis te zijn!

"Dader"

Ik heb overal aangeklopt voor hulp. Echt overal. Er heeft nooit iemand gereageerd. Tot het de eerste keer bijna mis ging. Ook daarna was er veel aandacht, maar in feite geen hulp. Toen ging het echt mis.

Moeder

Sluit aan!

Dit traject is gericht op gemeenten die aan de slag willen met de Wet straffen en beschermen. Of die zich willen ontwikkelen tot een zogenaamde Restorative City. Dat is een gemeente waarin Herstelrecht centraal staat in het justitieel systeem. Steden die daar al enige tijd mee onderweg zijn is Leuven en deze groep. Ook in Nederland zijn er een aantal gemeenten die een dergelijke ontwikkeling overwegen.

Het ontwikkelproces is momenteel nog in volle gang. Daarbij is ruimte voor gemeenten en instelling om aan te sluiten en zo bij te dragen aan de ontwikkeling van het instrumentarium en het gebruik daarvan in de praktijk. Het is nu het perfecte moment om als gemeente of V&J organisatie aan te haken. Belangstelling of meer weten? Neem contact op of bel.

Funding

Dit traject is mede mogelijk gemaakt door Porticus.

Porticus is a philanthropic organisation focused on creating a just and sustainable future where human dignity flourishes. Our work aims to strengthen the resilience of communities so that all people have ownership over their future.